VAR đang đứng trước cuộc khủng hoảng niềm tin: từ lễ ăn mừng bị cắt ngang, những bàn thắng kỳ diệu bị huỷ bỏ đến các quyết định việt vị cực kỳ nhỏ nhặt. FIFA giờ thử nghiệm hệ thống thẻ tím và thẻ xanh nhằm trao quyền thách thức quyết định cho huấn luyện viên — liệu đó có phải là lối thoát cho khủng hoảng công nghệ trong bóng đá hiện đại?
Vấn đề cốt lõi của VAR
Kể từ khi xuất hiện, VAR trở thành trung tâm tranh cãi ở Premier League, La Liga và các giải hàng đầu châu Âu. Những phán quyết bị kéo dài thời gian, những tình huống phải xem đi xem lại ở nhiều góc quay, và cảm giác công bằng cho cầu thủ lẫn CĐV ngày càng suy giảm. Thậm chí nhiều trọng tài cũng thừa nhận áp lực từ hệ thống này. Cựu trọng tài Premier League Graham Scott mô tả vai trò làm VAR là “hoàn toàn không thú vị” khi phải chịu đựng tiếng ồn và mất kiểm soát (talkSPORT).
Với người xem, những khoảnh khắc ăn mừng bị phá hỏng, những bàn thắng đẹp bị huỷ vì việt vị sát thủng, và các quyết định “kích cỡ giày” như trong các tình huống việt vị gây bức xúc. Rõ ràng là cần thay đổi: giảm thời lượng xem xét, tăng tính minh bạch và khôi phục trải nghiệm trận đấu.
Thẻ tím & thẻ xanh: cơ chế và thử nghiệm của FIFA
FIFA đang thử nghiệm mô hình được gọi là Football Video Support (FVS) tại U20 World Cup ở Chile và một số giải nhỏ (theo BBC). Ý tưởng vay mượn từ hệ thống khiếu nại trong tennis: mỗi HLV được cấp hai lá thẻ (một tím, một xanh) và có quyền yêu cầu xem lại tối đa hai lần mỗi trận. Nếu yêu cầu là đúng và quyết định thay đổi, lá thẻ vẫn được giữ; nếu yêu cầu không thành công, HLV mất một lá (tức bị trừ cơ hội tiếp theo).
Quy trình yêu cầu khá trực quan: HLV “quay ngón tay” để báo hiệu và trao thẻ cho trọng tài biên hoặc trọng tài thứ tư để kích hoạt xem lại — mọi yêu cầu phải diễn ra ngay sau sự cố. FVS được mô tả là giải pháp “chi phí hiệu quả và ổn định”, phù hợp với các giải không đủ kinh phí triển khai VAR toàn diện (áp dụng ở một số giải Italy Serie C, Primera Federación, và Brazil).
Tranh cãi VAR dẫn tới bàn thắng bị từ chối
Lợi ích và rủi ro: đánh giá chiến lược
Ưu điểm:
- Trao quyền kiểm soát cho HLV, giảm khối lượng yêu cầu ngẫu nhiên từ tổ VAR.
- Giảm thời gian can thiệp nếu HLV chỉ khi thực sự cần.
- Thân thiện với các giải ngân sách hạn chế nhờ chi phí thấp hơn VAR đầy đủ.
Rủi ro:
- Tính khả thi của việc áp dụng với những HLV nóng tính (hình ảnh Simeone “quay ngón tay” khó tưởng tượng).
- Nguy cơ chiến thuật hóa: HLV có thể dùng thử nghiệm để gây áp lực tâm lý lên trọng tài.
- Vẫn chưa giải quyết triệt để các vấn đề về tiêu chuẩn quyết định và độ chính xác kỹ thuật (ví dụ: việt vị bán kính rất nhỏ).
Áp dụng cho Premier League và khán giả Việt Nam
Ở Premier League, nơi thời gian và trải nghiệm trận đấu được đặt lên hàng đầu, mô hình thẻ có thể là giải pháp tạm thời để làm mềm lưỡi thuật kiểm soát VAR. Tuy nhiên, để chấp nhận rộng rãi cần:
- Quy định rõ ràng về phạm vi các tình huống được thách thức.
- Minh bạch công khai video và lý do chỉnh sửa quyết định.
- Đào tạo trọng tài và ban tổ chức để tránh lạm dụng.
Với khán giả Việt Nam, việc hiểu rõ cơ chế mới giúp giảm bức xúc khi xem trực tiếp và tạo ra cuộc tranh luận chuyên môn hơn — từ phân tích chiến thuật đến đánh giá tác động tâm lý lên trận đấu.
Kết luận
Thẻ tím và thẻ xanh là một thử nghiệm đáng chú ý của FIFA trong nỗ lực giải bài toán VAR: nó hứa hẹn tăng quyền chủ động cho HLV, giảm áp lực cho tổ VAR và phù hợp với các giải hạn chế nguồn lực. Nhưng để thực sự hiệu quả, hệ thống phải đi kèm với quy tắc chặt chẽ, minh bạch và cam kết về tiêu chuẩn quyết định. Bạn nghĩ sao về việc trao quyền thách thức cho HLV? Hãy để lại bình luận bên dưới!
Tài liệu tham khảo
- BBC: Báo cáo về thử nghiệm thẻ tím và thẻ xanh của FIFA.
- talkSPORT: Phỏng vấn Graham Scott về trải nghiệm làm VAR.
