Trọng tài bóng đá giữ vị trí then chốt quyết định tính công bằng của trận đấu — từ trọng tài chính cầm còi trên sân đến tổ VAR ở phòng điều khiển. Vai trò trọng tài bóng đá đã thay đổi mạnh mẽ trong kỷ nguyên VAR; hình ảnh khoảnh khắc trên tuyển Argentina vs Pháp ở World Cup 2022 minh họa rõ sức ảnh hưởng này. Trong bài viết này, chúng ta sẽ làm rõ từng loại trọng tài, quyền hạn theo Luật bóng đá FIFA 2024/25 và cách luật được áp dụng trong thực tế.
Trọng tài chính và hệ thống VAR quyết định nhiều tình huống quan trọng trong các trận cầu lớn.
Phân loại trọng tài và định nghĩa theo luật
Theo Luật bóng đá FIFA 2024/25, “trọng tài” không chỉ là người cầm còi trên sân mà còn bao gồm đội ngũ trợ lý và hệ thống hỗ trợ bên ngoài. Cụ thể:
- Trọng tài chính (Referee): người có toàn quyền điều hành trận đấu, đưa ra quyết định cuối cùng ở mọi tình huống có tính thi đấu.
- Trọng tài biên (Assistant Referee): hỗ trợ quan sát đường biên, việt vị, bóng ra ngoài và các lỗi xa trọng tài chính.
- Trọng tài thứ tư (Fourth Official): quản lý thay người, thiết bị, và hỗ trợ thủ tục trận đấu.
- Trọng tài VAR (Video Assistant Referee) và trợ lý VAR: làm nhiệm vụ xem lại tình huống bằng công nghệ video, đưa ra khuyến nghị khi cần kiểm tra các tình huống trọng yếu.
Luật định nghĩa rõ quyền hạn và phạm vi can thiệp của từng vai trò để đảm bảo trận đấu diễn ra công bằng, minh bạch.
Luật áp dụng: quyền hạn và giới hạn
Luật FIFA quy định phạm vi can thiệp của các trọng tài như sau:
Trọng tài chính: bắt đầu/kết thúc trận, cộng bù thời gian, xử lý trực tiếp các tình huống như bàn thắng, lỗi, phạt thẻ, penalty. Quyết định cuối cùng thuộc về trọng tài chính ngay cả khi tham khảo trợ lý hay VAR.
Trọng tài biên: phát hiện việt vị, báo hiệu bóng ra ngoài, hỗ trợ phát hiện các lỗi ở cánh. Họ là “đôi mắt” quan trọng cho các tình huống không thể quan sát rõ từ trọng tài chính.
VAR (theo Law 5, FIFA 2024/25): chỉ can thiệp trong 4 trường hợp rõ ràng — bàn thắng, penalty, thẻ đỏ trực tiếp và nhầm lẫn danh tính. VAR chỉ đưa khuyến nghị; trọng tài chính mới là người xem lại trên màn hình và ra quyết định cuối cùng.
Phạt thẻ là quyền quyết định của trọng tài chính, có thể tham khảo trợ lý nhưng quyết định cuối cùng là của trọng tài chính.
Ví dụ thực tế minh họa
Lịch sử gần đây cung cấp những ví dụ điển hình về vai trò của các trọng tài:
World Cup 2022 (Argentina vs Pháp): pha bóng dẫn tới bàn thắng của Lionel Messi liên quan tới việc xác định người ghi bàn (Lautaro Martinez chạm bóng trước khi Messi hoàn tất). Quyết định cuối cùng được thực hiện sau xem xét VAR, khẳng định vai trò phối hợp giữa tổ VAR và trọng tài trên sân.
Trận Bồ Đào Nha – Uruguay (World Cup 2022): tình huống Cristiano Ronaldo tưởng chừng mở tỷ số nhưng bị VAR từ chối do lỗi xác định người ghi bàn — minh chứng VAR giúp đảm bảo quyền ghi bàn chính xác.
Chung kết Champions League 2019 (Liverpool vs Tottenham): trọng tài Damir Skomina tham khảo VAR trước khi cho Liverpool hưởng penalty sớm, quyết định này thay đổi cục diện trận đấu và mở đường cho Liverpool vô địch.
VAR là công cụ hỗ trợ nhưng trọng tài chính mới đưa ra quyết định cuối cùng sau khi xem lại.
Những hiểu lầm và sai sót thường gặp
Nhiều khán giả hiểu nhầm về vai trò VAR và trọng tài biên:
- Nhầm vai trò: Một số cho rằng VAR “cướp còi” và tự động thay đổi quyết định — thực tế, VAR chỉ hỗ trợ; quyền quyết định vẫn thuộc trọng tài chính.
- Nhầm việt vị: Câu hỏi “tại sao bàn thắng bị từ chối vì việt vị ‘tính cả vai/trán’?” cần làm rõ: FIFA quy định các phần cơ thể được phép ghi bàn (trừ tay/cánh tay); việc xác định điểm tiếp xúc là cơ sở xác định việt vị.
- Trọng tài biên chỉ phất cờ bóng ra ngoài: ngoài báo bóng ra ngoài, họ còn có trách nhiệm theo dõi va chạm, hành vi phản thể thao gần vị trí họ đứng.
Tổ trọng tài gồm nhiều nhân sự: trọng tài chính, hai trọng tài biên, trọng tài thứ tư và tổ VAR — tổng có thể lên tới 6–7 người.
Thông thường một trận đấu chính thức có: 1 trọng tài chính, 2 trợ lý biên, 1 trọng tài thứ tư, hệ thống VAR gồm 1 trọng tài VAR và 2 trợ lý VAR — tổng cộng 6–7 người tham gia điều hành.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
Trọng tài có thể thay đổi quyết định sau khi thổi còi không?
Có. Theo FIFA, trọng tài được phép thay đổi quyết định nếu trận đấu chưa tiếp tục hoặc sau khi tham khảo VAR.VAR có kiểm tra mọi tình huống không?
Không. VAR chỉ can thiệp trong 4 trường hợp lớn: bàn thắng, penalty, thẻ đỏ trực tiếp và nhầm danh tính. Các pha phạm lỗi nhỏ, tranh cãi biên… thường không được xem lại.Một trận đấu chính thức có bao nhiêu trọng tài?
Thông thường gồm trọng tài chính, hai trợ lý biên, trọng tài thứ tư và tổ VAR (1 VAR + 2 trợ lý VAR) — tổng có thể lên tới 6–7 người.
Kết luận
Vai trò trọng tài bóng đá ngày càng đa dạng và chuyên môn hóa: từ trọng tài chính quyết định trực tiếp trên sân đến hệ thống VAR hỗ trợ công nghệ. Luật FIFA 2024/25 đã làm rõ phạm vi can thiệp để giữ cân bằng giữa tốc độ trận đấu và tính chính xác. Hiểu rõ chức năng và giới hạn của từng loại trọng tài giúp người hâm mộ đánh giá quyết định trên sân một cách công tâm. Hãy chia sẻ quan điểm của bạn về vai trò VAR và trọng tài trong các trận cầu lớn ở phần bình luận!
