IFAB 2025/26 (Law 10 – Determining the Outcome of a Match) đã làm rõ cách tổ chức và xác định kết quả thi đấu ở cả vòng bảng (league phase) và vòng knock-out, đồng thời cho phép các giải đấu t linh hoạt trong việc áp dụng hay loại bỏ “luật bàn thắng sân khách”. Luật mới này ảnh hưởng trực tiếp tới format các giải lớn như UEFA Champions League, AFC Champions League hay các giải quốc nội như V-League. Trong đoạn mở đầu này, chúng tôi trình bày các nguyên tắc chính của IFAB 2025/26 và cách áp dụng thực tế trên các sân cỏ, giúp bạn nắm rõ từ điểm số tới tiêu chí phụ quyết định thứ hạng.
Định nghĩa cơ bản: League phase, knock-out và cách tính điểm
- Vòng bảng / League phase: Các đội thi đấu theo thể thức vòng tròn (một lượt hoặc hai lượt) để tích điểm và phân hạt giống vào vòng sau. Ví dụ UEFA Champions League mới dùng league phase 36 CLB, mỗi đội đá 8 trận (4 sân nhà, 4 sân khách).
- Vòng knock-out: Loại trực tiếp, có thể một trận (sân trung lập) hoặc hai lượt (sân nhà – sân khách). Nếu hòa sau 90 phút ở các trận knock-out, luật quy định sử dụng hiệp phụ 30 phút và nếu vẫn hòa, tiếp tục bằng loạt luân lưu penalty.
- Tính điểm cơ bản theo IFAB 2025/26: Thắng 3 điểm, hòa 1 điểm, thua 0 điểm. Tiêu chí xếp hạng: điểm → hiệu số bàn thắng bại → số bàn thắng → đối đầu trực tiếp → fair-play.
Luật bàn thắng sân khách (Away Goals): Quyền quyết định thuộc về giải đấu
IFAB 2025/26 xác nhận: luật bàn thắng sân khách từ chỗ là tiêu chí phổ biến đã trở thành một lựa chọn cho các cơ quan tổ chức giải đấu. Nói cách khác, các giải có thể:
- Áp dụng bàn thắng sân khách như tiêu chí phụ trong hai lượt, hoặc
- Loại bỏ hoàn toàn và dùng hiệp phụ + penalty để phân định trận đấu.
Ví dụ minh họa đơn giản:
- Đội A thắng 1-0 sân nhà, hòa 1-1 sân khách → tổng 2-1 → Đội A đi tiếp (không cần bàn thắng sân khách).
- Nếu tổng hai lượt hòa 2-2 và luật áp dụng bàn thắng sân khách, đội có nhiều bàn trên sân khách sẽ đi tiếp.
Hiện UEFA đã loại bỏ bàn thắng sân khách từ mùa 2021 ở nhiều vòng, nhưng IFAB cho phép giải đấu tự quyết định, dẫn tới sự đa dạng thực tế giữa các giải đấu quốc tế và quốc nội.
Tâm điểm Champions League: sân khấu các CLB lớn trong league phase mớiAlt: “UEFA Champions League format mới 2024/25 league phase 36 CLB – ảnh minh họa”
Áp dụng trong thực tế: Từ Champions League đến V-League
- UEFA Champions League 2024/25 (áp dụng cho mùa 2025/26): chuyển sang league phase 36 đội, mỗi đội đá 8 trận, top 8 vào thẳng vòng 16, vị trí 9-24 đá play-off hai lượt. Việc này tăng số trận và tính cạnh tranh.
- AFC Champions League Elite 2025/26 có cơ chế tương tự, ưu tiên lịch thi đấu và hiệp phụ/penalty thay vì bàn thắng sân khách ở mọi vòng play-off/knock-out.
- V-League 2025/26: 14 đội đá vòng tròn hai lượt (26 vòng), tính điểm theo nguyên tắc 3-1-0; Luật bàn thắng sân khách không áp dụng ở giải bóng đá quốc nội dạng league này.
Bảng xếp hạng Ngoại hạng Anh mùa 2024/2025 minh họa nguyên tắc xếp hạng và hiệu sốAlt: “Bảng xếp hạng Ngoại hạng Anh 2024/2025 chụp màn hình – ví dụ hiệu số và điểm”
Những hệ quả chiến thuật và tổ chức
- Tính chiến thuật: Khi luật bàn thắng sân khách được giữ, đội khách ở lượt đi có thể đặt mục tiêu “ghi bàn lợi thế” để cải thiện xác suất đi tiếp. Nếu loại bỏ, các đội có xu hướng thận trọng hơn, dẫn tới nhiều hiệp phụ/penalty.
- Lịch thi đấu: League phase mở rộng (nhiều trận hơn) đòi hỏi mật độ thi đấu dày, ảnh hưởng tới xoay tua đội hình và chuẩn bị thể lực.
- Tiêu chí phụ quyết định: Fair-play có thể trở thành yếu tố quyết định ở những bảng cân bằng — điển hình như Việt Nam từng vào vòng 1/8 Asian Cup 2019 nhờ chỉ số fair-play.
UEFA từ chối bàn thắng sân khách từ 2021, nhiều giải chuyển sang hiệp phụ và penaltyAlt: “UEFA bỏ bàn thắng sân khách từ 2021 – trận knock-out giải châu Âu chuyển sang hiệp phụ”
Ví dụ thực tế và bài học
- Mùa đầu áp dụng format mới: Liverpool dẫn đầu với 21 điểm sau 8 trận ở league phase — minh chứng cho tính cạnh tranh và tác động của việc đổi cách tính.
- Ngoại hạng Anh 2011/2012: Manchester City vô địch nhờ hiệu số bàn thắng bại, cho thấy tiêu chí phụ có thể quyết định cả một chức vô địch.
- Asian Cup 2019: Đội tuyển Việt Nam đi tiếp nhờ chỉ số fair-play — lời nhắc về tầm quan trọng của mọi tiêu chí phụ.
Manchester City vô địch 2011/2012 nhờ hiệu số, bài học về tiêu chí phụAlt: “Manchester City vô địch Ngoại hạng Anh 2011/2012 nhờ hiệu số bàn thắng bại”
FAQ – Câu hỏi thường gặp
Q: Format UCL 2025/26 còn “vòng bảng” không?
A: Vẫn có vòng phân hạng nhưng dưới tên gọi league phase 36 đội, mỗi đội đá 8 trận — không chia bảng cố định như truyền thống.
Q: Luật bàn thắng sân khách áp dụng ở V-League hoặc Cúp QG không?
A: V-League (vòng tròn hai lượt) không áp dụng; Cúp QG một lượt sẽ dùng hiệp phụ/penalty theo IFAB 2025/26 nếu cần.
Fair-play có thể quyết định vé đi tiếp, ví dụ tuyển Việt Nam tại Asian Cup 2019Alt: “Đội tuyển Việt Nam vào vòng 1/8 Asian Cup 2019 nhờ chỉ số fair-play”
Kết luận
IFAB 2025/26 đặt ra khung pháp lý rõ ràng cho cách xác định kết quả trận đấu: điểm số tiêu chuẩn 3-1-0, league phase thay cho vòng bảng truyền thống ở một số giải, và quyền chủ động cho BTC giải trong việc áp dụng hay loại bỏ luật bàn thắng sân khách. Những thay đổi này không chỉ tác động đến quy tắc mà còn làm thay đổi chiến thuật, lịch thi đấu và tiêu chí phụ quyết định thành bại. Hãy chia sẻ quan điểm của bạn: bạn ủng hộ giữ hay bỏ luật bàn thắng sân khách trong các cặp đấu hai lượt?
World Cup 2026 mở rộng 48 đội áp dụng nguyên tắc vòng bảng và tiêu chí phụ tương tựAlt: “World Cup 2026 48 đội – format vòng bảng mở rộng và tiêu chí xếp hạng”
